حجاب دل‌ربا

به تازه‌گی در مالزی، مراسم رونمایی از لباس‌های باحجاب و در عین حال دل‌ربا برگزار شده است. در این مراسم، به سیاق نمونه‌های «غیر اسلامی» که متداول‌ترند، از زنان ِ «مدل» برای پوشیدن این لباس‌ها استفاده شده‌است. نکته‌ی قابل تأمّل، اما، نه سیاقِ «غربی»یِ این مراسم، بلکه خودمتناقض بودن ذاتی ِ مفهوم ِ «حجاب ِ دل‌ربا» است.

حجاب، یا پوشانیدن بدن، که در اسلام بر زنان لازم است، هدف‌اش مخفی کردن ِ زیبایی‌های زن از چشم ِ «مردان ِ دیگر» است**. در استخراج موضوع حجاب از قرآن، عمومن از دو آیه استفاده می‌شود. آیه‌ی ۳۱ سوره‌ی نور می‌گوید: «و به زنان مؤمن بگو که چشمان خویش فروگیرند و شرم‌گاه خود نگه دارند و زینت‌های خود را جز آن مقدار که پیداست آشکار نکنند و مقنعه‌های خود را تا گریبان فرو گذارند و زینت‌های خود را آشکار نکنند، جز برای شوهر خود یا پدر خود یا پدر شوهر خود یا پسر خود یا پسر شوهر خود یا برادر خود یا پسر برادر خود یا پسر خواهر خود یا زنان هم‌کیش خود، یا بنده‌گان خود، یا مردان خدمت‌گزار خود که رغبت به زن ندارند، یا کودکانی که از شرم‌گاه زنان بی‌خبرند؛ و نیز چنان پای بر زمین نزنند تا آن زینت که پنهان کرده‌اند دانسته شود. ای مؤمنان همه‌گان به درگاه خدا توبه کنید، باشد که رستگار گردید» و آیه‌ی ۵۹ سوره‌ی احزاب می‌گوید «ای پیامبر، به زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو که چادر خود را بر خود فروپوشند تا شناخته نشوند و مورد آزار واقع نگردند و خدا آمرزنده و مهربان است». هدفِ قرآن واضح است. مقصود این است که زیبایی‌های زنان، دیده نشوند. پوشانده بودن بدن (و موی ِ) زن، هیچ ارزش «ذاتی‌ی ِ» دیگری ندارد. بنابراین اگر ترتیبی صورت بگیرد که یک زن، ظاهری دل‌ربا داشته باشد، اسلام این ظاهر را رد کرده و ممنوع می‌شمرد. این مردودیت ربطی به این نخواهد داشت که مو یا پوست آن زن آشکار نیست.

داستانی تمثیلی وجود دارد که می‌گوید در معبدی گربه‌ای وجود داشت که هنگام مراقبه‌ی راهب‌ها مزاحم تمرکز آن‌ها می‌شد. بنابراین استاد بزرگ دستور داد هر وقت زمان مراقبه می‌رسد یک نفر گربه را گرفته و به ته باغ ببرد و به درختی ببندد. این روال سال‌ها ادامه پیدا کرد و یکی از اصول عبادت در آن مذهب شد. سال‌ها بعد استاد بزرگ در گذشت. گربه هم مرد. راهبان آن معبد گربه‌ای خریدند و به معبد آوردند تا هنگام مراقبه به درخت ببندند تا اصول مراقبه را درست به جای آورده باشند. سال‌ها بعد استاد بزرگ دیگری رساله‌ای نوشت درباره‌ی «اهمیت بستن گربه».

داستان حجاب هم، حالا، همین شده است. خیلی‌ها که به اصطلاح «حجاب را رعایت می‌کنند»، سعی می‌کنند که هنوز به طریقی زیبایی‌های خود را نشان دهند. چنین افرادی باید متوجه باشند که این کارشان، با منطق ناسازگار بوده و بی‌معناست. عده‌ی معدودی از افراد را می‌شناسم، که در جوامعی چون آمریکا یا کانادا، تکه‌پارچه‌ای را به عادت همیشه، به عنوان روسری بر روی موهای خویش دارند، اما بخش بزرگی از موهایشان پیداست (به سبک کسانی که در ایران زنده‌گی می‌کنند و می‌خواهند که تکه‌پارچه‌ای روی موها داشته باشند تا بهانه دست پلیس ِ پوشش ندهند). لورن بوث، خواهرخوانده‌ی همسر تونی بلیر (نخست‌وزیر سابق انگلستان)، که برای شبکه‌ی انگلیسی‌زبان دولت جمهوری اسلامی ایران کار می‌کند، اخیرن با بوق‌وکرنا مسلمان شده، و همان تکه‌پارچه را، به همان سیاق ِ بی‌معنا، بر سر گرفته است.


پاورقی

** نگارنده عقیده دارد که این دستور، نوعی اعمال مالکیت مردانه بر زن است، و حقوق انسانی زن را نادیده می‌گیرد. هر زنی (و نیز هر مردی) باید حق داشته باشد که مستقل از فشارهای (پیدا و پنهان، مستقیم و غیرمستقیم، تاریخی و یا مقطعی‌ی ِ) بیرونی، نوع پوشش خویش را انتخاب کند. گسترش این بحث، موضوع این نوشته نیست.